سازمان‌ آموزشی،‌ علمی ‌و ‌فرهنگی ‌ملل ‌متحد (یونسکو) در چهارم نوامبر ۱۹۴۶ تأسیس شد و در شانزدهم نوامبر ۱۹۴۶، چهل و شش کشور از جمله ایران اساسنامه آن را امضا کردند. یونسکو در بند اول اساسنامه خود، هدف از تشکیل این سازمان را چنین بیان می‌دارد: کمک به استقرار صلح و امنیت از طریق ترویج همکاری‌ میان ملت‌ها در زمینه‌های آموزش، علوم و فرهنگ به منظور افزایش احترام همگان به عدالت، حاکمیت قانون، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه، بدون توجه به تفاوت‌های نژادی، جنسیت، زبان و مذهب، مطابق با منشور ملل متحد.

 یونسکو برای اینکه بتواند اهداف خود را در قرن بیست و یکم تحقق بخشد، می‌کوشد چالش‌ها و پیامدهای جهانی‌شدن را با همه پیچیدگی‌هایش درک کند و به تعیین راهبردها و خط‌ مشی‌هایی از مواضع فرارشته‌ای، میان‌رشته‌ای و بین فرهنگی بپردازد که همگان ـ به ویژه کشورهای توسعه‌نیافته و قشرهای محروم جامعه ـ از دستاوردهای آن بهره‌مند شوند.

یونسکو چارچوبی را برای بررسی مشکلات جهانی انسان‌ها بر اساس برابری کشورهای عضو ارائه می‌دهد که بر مبنای اصول جهان‌شمول، تنوع و کرامت انسانی استوار شده است. این سازمان به طور جدی در پی تقویت ارکان منسجمی است که صلح، توسعه پایدار و حقوق بشر را تشکیل می‌دهد و در زمینه فقرزدایی و ترویج گفت‌وگو میان تمدن‌ها، فرهنگ‌ها و مردم مشارکت می‌کند.

برنامه دانشگاه‌های همزاد در سال ۱۹۹۲، پس از تصویب قطعنامه‌ای در بیست‌وششمین کنفرانس عمومی یونسکو آغاز شد. هدف از تشکیل این برنامه مقابله با پدیده فرار مغزها در کشورهای جنوب از طریق توسعه همکاری بین دانشگاهی و به اشتراک‌گذاردن دانش در بین کشورهای شمال- جنوب و جنوب- جنوب بر اساس همبستگی فکری و تفاهم علمی است.

این برنامه یکی از وسایل ظرفیت‌سازی علمی کشورهای در حال توسعه و توسعه‌نیافته در چارچوب توسعه پایدار به شمار می‌آید. برنامه دانشگاه‌های همزاد شامل آموزش، تحقیق و مبادله اطلاعات در بین دانشگاه‌ها است و چارچوبی را برای مبادله اطلاعات در زمینه‌های فعالیت یونسکو یعنی آموزش، علوم طبیعی، علوم اجتماعی و انسانی، فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات فراهم می‌‌کند. شرکت‌کنندگان اصلی در این برنامه دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی، انجمن‌های علمی، بنیادها و سازمان‌های دولتی و غیر دولتی، بخش‌های خصوصی و عمومی فعال در حوزه آموزش عالی است.

نوع کار دانشگاه‌های همزاد گسترده و متنوع است که از آن میان می‌توان فعالیت‌های پژوهشی، برگزاری جلسات سخنرانی، گردهمایی و کنفرانس در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی، اعزام دانشجو و استاد و تشکیل دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی را نام برد.

برای ایجاد شبکه دانشگاه‌های همزاد در سطوح ملی یا منطقه‌ای، گروه‌های دانشگاهی در کشورهای مختلف (شمال-جنوب، جنوب-جنوب) می‌توانند طرح پیشنهادی خود را به صورت کتبی به کمیسیون‌های ملی یونسکو ارائه دهند تا این کمیسیون‌ها ارزیابی‌های لازم را به عمل آورند و زمینه را برای ایجاد شبکه مورد نظر فراهم کنند.

کرسی‌های یونسکو که در چارچوب شبکه دانشگاه‌های همزاد قرار می‌گیرد، ارگان‌هایی ملی یا منطقه‌ای است که پیرامون یک موضوع خاص علمی فعالیت می‌کند. یک کرسی یونسکو می‌تواند به عنوان واحد جدید آموزشی یا پژوهشی در یک دانشگاه یا نهاد تحقیقاتی در حوزه آموزش عالی برای دوره‌ای سه‌ساله تشکیل شود. این واحد باید دارای سرپرست و مدیر علمی برجسته در آن حوزه تخصصی، تعدادی پژوهشگر و اعضای هیئت علمی متخصص و دانشجو و محقق باشد که به انجام تحقیقات در سطوح عالی آموزشی و پژوهشی بر اساس زمینه فعالیت کرسی بپردازند. همچنین کرسی یونسکو می‌تواند در یک گروه آموزشی دانشگاهی از طریق تقویت برنامه‌های آموزشی/پژوهشی موجود در یک حوزه خاص تشکیل شود. نهادهایی که تمایل به ایجاد کرسی‌های یونسکو دارند باید درخواست کتبی خود را به کمیسیون ملی یونسکو- ایران ارسال کنند تا پس از تکمیل فرم‌های مربوط و مدارک مورد نیاز ارزیابی‌های لازم انجام شود.

از آن‌جا که برنامه دانشگاه‌های همزاد و کرسی‌های یونسکو منبع تأمین اعتبار مشخصی در یونسکو و کمیسیون ملی ندارد، نهادهای درخواست‌کننده باید در صدد تأمین اعتبار مالی از منابع ملی، منطقه‌ای یا بین‌المللی از جمله وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی در سطح ملی، نهادهای همکاری‌های دوجانبه و چند جانبه بین‌المللی مانند صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل، دفتر توسعه عمران ملل متحد، بانک جهانی، سازمان‌های بخش خصوصی، سازمان‌های غیردولتی و برنامه مشارکت یونسکو یا بخش‌هایی از بودجه مقرر یونسکو با شرایط خاص باشند.